یکی از مهمترین دلایل موفقیت انجمن های مردمی ، نیروی انسانی متعهد و دغدغه مندی است که به دور از جبر و وظایف رایج در جوامع ، خودشان به صورت داوطلبانه ، انجام فعالیت عام المنفعه را انتخاب و لزوم آن را به خوبی درک کرده اند.
نیروی انسانی در تمام فعالیت های تولیدی و خدماتی جوامع ، مهمترین عامل، و تعیین کننده ی کیفیت اقدامات نهادهای مختلفند . اما وجه تمایز کار داوطلبانه در نهادهای مردمی ، با نیروی کار موظف در نهادهای دولتی و سازمانهای دولتی و عمومی ، عدم وجود الزام ، یا قواعد محدود کننده است که این مساله به همان میزان که می تواند سودمند باشد ، خسران و معایب و ضررهای احتمالی نیز به همراه دارد.
وقتی افراد جذب فعالیت داوطلبانه می شوند ، که در موضوع و حوزه ی آن فعالیت، ضرورتی را احساس نموده و درک کرده اند که با قدم های موثر خود می توانند نیازی از جامعه پیرامونشان را رفع نمایند . این ادراک منجر به احساس سودمندی در فرد است.
فرد داوطلب ، به دور از ضوابط و مقررات از پیش تعیین شده ، متناسب با آرمان و اهداف ارزشمند خود، اندیشه،خلاقیت،مهارت و تخصص خود را، ضمیمه ی احساسات بشردوستانه و اخلاقی نموده و به تلاش برای ارتقای زندگی خود و افراد جامعه اش می پردازد. این افراد معمولا به دلیل مشاهده دقیق جهان پیرامون ، و چشیدن دغدغه های جمعی ، با احساس مسئولیتی فراتر از تکالیف شخصی و روزمره ، و با نگاهی وسیع تر از سایرین ، خود را در ساختن جهانی بهتر ، موثر دانسته و تصور می کنند با همت جمعی ،در کنار دیگر نفرات بتوانند مسیر توسعه جامعه خود را تسهیل نمایند و خود نیز در بهره مندی از جامعه ای عادلانه تر ، مترقی تر ، و انسانی تر سهیم باشند.
اما حقیقت کار داوطلبانه ، خصوصا در جوامعی که معضلات اجتماعی وسیع تر و عمیقتری دارد ،سختی های خاص خود را دارد.
در حوزه های مختلف نیاز به اقدامات فوری و هوشمندانه نیروهای متخصص ، با برنامه ریزی های جامع و چندجانبه ، و حضور مستمر و تلاش نیروی انسانی متعهد و منظم دارد. که گاه کیفیت ارائه این خدمات منوط به حضور موظف و مستمر نیروهای سازمانی است که با تقسیم مسئولیت و تعریف دایره ی اختیارات ،و در چارچوب و هدف مدنظر ، به انجام وظیفه پرداخته و اقدامی را که عهده دار شده اند تا انتها به خوبی به سرانجام برسانند.
این مسئولیت سنگین ، گاه با کار داوطلبانه که نشات گرفته از احساسات نیروی داوطلب است ، در تناقض است. معمولا افراد داوطلب تمایلی به پذیرش دستورات نداشته و تعیین تکلیف توسط یک نهاد را برنمی تابند. آنها با توجه به مسائل زندگی شخصی و شغل و روزمرگی های خود ، زمان محدودی را به انجام کار داوطلبانه اختصاص می دهند و شاید به سادگی نتوان برای زمان و مهارت آنها در محدوده ی مشخص و هدفمند ،برنامه ریزی و آنها را ملزم به پیروی نمود.
مدیریت نیروی داوطلب ، آموزش آنها ، و فرهنگ سازی کار داوطلبانه،یکی از مهمترین قسمتهای فعالیت های عام المنفعه و خیریه است که بتوان از این پتانسیل و وجود نیروی انسانی به بهترین شکل بهره برد و از هدررفت انرژی و توان و حضور آنها جلوگیری نمود .
لازم است افراد قبل از ورود به فعالبت داوطلبانه توجیه شوند که چه نقش مهم و پررنگی در پیشبرد اهداف انجمنها دارند تا پس از پذیرش هر مسئولیتی،تا انتها کاری که پذیرفته اند به سرانجام برسانند. به دور از الزام های رایج در مشاغل درآمدزا، یک داوطلب باید بداند رایگان بودن خدماتی که ارائه می دهد نباید باعث رها کردن کار یا بی اهمیت بودن زمان انجام آن باشد.
نیروی داوطلب باید پذرش مسئولیت را به معنای تعهد اخلاقی به خود ، سازمان و انجمنی که عضو آن است ، و مددجویان و تفراتی که در آن حوزه چشم انتظار اقدامات خیرخواهانه و خدمات اجتماعی اند، دانسته و با وجود رایگان بودن اقداماتش ، در زمان مشخص وظایف محوله را با کیفیتی که تعهد نموده عملی کند و این مهمترین مساله در فرهنک کار داوطلبانه است.
نیروی داوطلب باید مدیریت احساسات خود را به خوبی آموخته باشد . بتواند میان دل و عقل و منطق ،تعادل برقرار نموده و در چارچوب تعریف شده ی فعالیت انجمن ها ، قواعد و ضوابط را پذیرا باشد و نگذارد احساسات، یا بی اهمیت پنداری نحوه ی انجام کار خیر، او را در انجام مسئولیت، بی نظم ، بی برنامه ، یا سهل گیر کند. توجیه داوطلبان در خصوص اهمیت حوزه ی فعالیتشان ، و تاثیرپذیری جامعه آسیب پذیر مورد هدف ، ضروری ست تا بدانند با اندک خطا یا اشتباهی ممکن است ایجاد آسیب های جبران ناپذیر نمایند . پس آموزش ضمن خدمت ، و نظارت بر کار داوطلبین اصل مهمی در به کارگیری افراد داوطلب در فعالیت های اجتماعی خیریه است.
روحیه کار جمعی و تیمی ، همفکری و مشورت ، حضور مسئولانه و بی چشمداشت ، و پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی و ضوابط سازمان مربوطه و قوانین اجتماعی نیز از نکات ضروری و موثر در چگونگی فعالیت داوطلبانه و ارتقای کیفیت اقدامات داوطلبین است.
ثمین رضوی
وقتی افراد جذب فعالیت داوطلبانه می شوند ، که در موضوع و حوزه ی آن فعالیت، ضرورتی را احساس نموده و درک کرده اند که با قدم های موثر خود می توانند نیازی از جامعه پیرامونشان را رفع نمایند . این ادراک منجر به احساس سودمندی در فرد است.
فرد داوطلب ، به دور از ضوابط و مقررات از پیش تعیین شده ، متناسب با آرمان و اهداف ارزشمند خود، اندیشه،خلاقیت،مهارت و تخصص خود را، ضمیمه ی احساسات بشردوستانه و اخلاقی نموده و به تلاش برای ارتقای زندگی خود و افراد جامعه اش می پردازد. این افراد معمولا به دلیل مشاهده دقیق جهان پیرامون ، و چشیدن دغدغه های جمعی ، با احساس مسئولیتی فراتر از تکالیف شخصی و روزمره ، و با نگاهی وسیع تر از سایرین ، خود را در ساختن جهانی بهتر ، موثر دانسته و تصور می کنند با همت جمعی ،در کنار دیگر نفرات بتوانند مسیر توسعه جامعه خود را تسهیل نمایند و خود نیز در بهره مندی از جامعه ای عادلانه تر ، مترقی تر ، و انسانی تر سهیم باشند.
اما حقیقت کار داوطلبانه ، خصوصا در جوامعی که معضلات اجتماعی وسیع تر و عمیقتری دارد ،سختی های خاص خود را دارد.
در حوزه های مختلف نیاز به اقدامات فوری و هوشمندانه نیروهای متخصص ، با برنامه ریزی های جامع و چندجانبه ، و حضور مستمر و تلاش نیروی انسانی متعهد و منظم دارد. که گاه کیفیت ارائه این خدمات منوط به حضور موظف و مستمر نیروهای سازمانی است که با تقسیم مسئولیت و تعریف دایره ی اختیارات ،و در چارچوب و هدف مدنظر ، به انجام وظیفه پرداخته و اقدامی را که عهده دار شده اند تا انتها به خوبی به سرانجام برسانند.
این مسئولیت سنگین ، گاه با کار داوطلبانه که نشات گرفته از احساسات نیروی داوطلب است ، در تناقض است. معمولا افراد داوطلب تمایلی به پذیرش دستورات نداشته و تعیین تکلیف توسط یک نهاد را برنمی تابند. آنها با توجه به مسائل زندگی شخصی و شغل و روزمرگی های خود ، زمان محدودی را به انجام کار داوطلبانه اختصاص می دهند و شاید به سادگی نتوان برای زمان و مهارت آنها در محدوده ی مشخص و هدفمند ،برنامه ریزی و آنها را ملزم به پیروی نمود.
مدیریت نیروی داوطلب ، آموزش آنها ، و فرهنگ سازی کار داوطلبانه،یکی از مهمترین قسمتهای فعالیت های عام المنفعه و خیریه است که بتوان از این پتانسیل و وجود نیروی انسانی به بهترین شکل بهره برد و از هدررفت انرژی و توان و حضور آنها جلوگیری نمود .
لازم است افراد قبل از ورود به فعالبت داوطلبانه توجیه شوند که چه نقش مهم و پررنگی در پیشبرد اهداف انجمنها دارند تا پس از پذیرش هر مسئولیتی،تا انتها کاری که پذیرفته اند به سرانجام برسانند. به دور از الزام های رایج در مشاغل درآمدزا، یک داوطلب باید بداند رایگان بودن خدماتی که ارائه می دهد نباید باعث رها کردن کار یا بی اهمیت بودن زمان انجام آن باشد.
نیروی داوطلب باید پذرش مسئولیت را به معنای تعهد اخلاقی به خود ، سازمان و انجمنی که عضو آن است ، و مددجویان و تفراتی که در آن حوزه چشم انتظار اقدامات خیرخواهانه و خدمات اجتماعی اند، دانسته و با وجود رایگان بودن اقداماتش ، در زمان مشخص وظایف محوله را با کیفیتی که تعهد نموده عملی کند و این مهمترین مساله در فرهنک کار داوطلبانه است.
نیروی داوطلب باید مدیریت احساسات خود را به خوبی آموخته باشد . بتواند میان دل و عقل و منطق ،تعادل برقرار نموده و در چارچوب تعریف شده ی فعالیت انجمن ها ، قواعد و ضوابط را پذیرا باشد و نگذارد احساسات، یا بی اهمیت پنداری نحوه ی انجام کار خیر، او را در انجام مسئولیت، بی نظم ، بی برنامه ، یا سهل گیر کند. توجیه داوطلبان در خصوص اهمیت حوزه ی فعالیتشان ، و تاثیرپذیری جامعه آسیب پذیر مورد هدف ، ضروری ست تا بدانند با اندک خطا یا اشتباهی ممکن است ایجاد آسیب های جبران ناپذیر نمایند . پس آموزش ضمن خدمت ، و نظارت بر کار داوطلبین اصل مهمی در به کارگیری افراد داوطلب در فعالیت های اجتماعی خیریه است.
روحیه کار جمعی و تیمی ، همفکری و مشورت ، حضور مسئولانه و بی چشمداشت ، و پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی و ضوابط سازمان مربوطه و قوانین اجتماعی نیز از نکات ضروری و موثر در چگونگی فعالیت داوطلبانه و ارتقای کیفیت اقدامات داوطلبین است.
ثمین رضوی 
